بنا به تعریف سازمان سلامت جهانی موسوم به WHO از واژه سلامت، که از آن به عنوان وضعیت رفاه کامل فیزیکی، ذهنی و اجتماعی، و نه صرفاً عدم وجود بیماری یا ضعف، یاد می‌کند، سلامت باروری یا سلامت جنسی و یا بهداشت جنسی به روندها، عملکردها و سیستم تولید مثل در تمام مراحل زندگی اطلاق می‌شود.
سلامت جنسی به این امر اشاره دارد که مردم بتوانند حیات جنسی مسئولیت‌پذیرانه، رضایت‌بخش و ایمن داشته باشند و این توانایی را داشته باشند که تولید مثل کنند و برای انتخاب زمان و چگونگی تولید مثل آزادی انتخاب داشته باشند. یکی از مقتضیات سلامت جنسی این است که زنان و مردان باید به روش‌های ایمن، موثر، مقرون به صرفه و مقبولِ جلوگیری از بارداری دسترسی داشته باشند. همچنین باید به داروها و خدمات جنسی و تولید مثل و همچنین برنامه‌های آموزشی دسترسی داشته باشند تا بر اهمیت ایمنی زنان برای بارداری تاکید شود و به این ترتیب شانس فرزندآوری سالم برای زوجین به بالاترین میزان خود برسد.
سازمان سلامت جهانی در سال ۲۰۰۸ اذعان داشت که ۲۰ درصد بیماری‌های جنسی و باروری در جهان مربوط به زنان و ۱۴ درصد آن مربوط به مردان است“. به تعبیر صندوق جمعیت سازمان ملل متحد موسوم به UNFPA، عدم رفع نیاز سلامت جنسی و باروری زنان را از حق آن ها برای «انتخاب‌های مهم و اساسی برای بدن و آینده‌یشان» محروم می‌کند و به این ترتیب بر سلامت خانواده تاثیرگذار خواهد بود. زنان، کودکان را متولد می‌کنند و اغلب آن‌ها را پرورش می‌دهند و بزرگ می‌کنند، در نتیجه سلامت جنسی از برابری جنسیتی جدایی ناپذیر است. نادیده گرفتن چنین حقوقی، اوضاع فقر را نیز بدتر می‌کند.
سلامت جنسی نوجوانان
علت بارداری نوجوانان، وسیع و مختلف است. در کشورهای در حال توسعه، زنان جوان به دلایل مختلف تحت فشار برای ازدواج قرار می‌گیرند. از علت‌های این فشارها تربیت فرزند برای کار و کمک به خانواده، افزایش درآمد خانواده و ازدواج‌های از پیش تعیین شده است. علت این فشارها اغلب به نیازهای مالی خانواده دختر، معیارهای فرهنگی، باورهای مذهبی و کشمکش‌های خارجی مرتبط است.
بارداری در نوجوانان، به خصوص در کشورهای در حال توسعه، خطرات سلامت افراد را افزایش می‌دهد و در حفظ و ادامه چرخه فقر نقش دارد. آموزش‌های جنسی به نوجوانان در بخش‌های مختلف جهان به چشم می‌خورد.
سلامت جنسی مادر
یکی از اهداف توسعه پایدار سازمان ملل متحد بهبود سلامت مادران است و در نظر دارد که تا سال ۲۰۳۰ به ازای هر ۱۰۰ هزار تولد ۷۰ مرگ و میر وجود داشته باشد. بسیاری از الگوهای سلامت مادر شامل برنامه‌ریزی خانواده، مشاوره قبل از بارداری، مراقبت‌های قبل از تولد و بعد از تولد می‌باشد. همه مراقبت‌های که بعد از تولد کودک و در دوران نقاهت بعد از زایمان انجام می‌شود از این امر مستثنی هستند، از جمله مراقبت‌های قبل از یائسگی و وارد شدن به سن سالخوردگی. در زمان زایمان، زنان عموماً به دلیل خونریزی زیاد، عفونت، فشار خون بالا در دوران بارداری، مشکل در زایمان و یا سقط جنین غیر ایمن فوت می‌کنند. دلایل دیگر مرگ و میر مادران می‌تواند به منطقه و محل زندگی نیز ارتباط داشته باشد، مثلاً مرگ و میر ناشی از بیماری‌هایی مانند مالاریا و ایدز در زمان بارداری. هر چه زن در زمان زایمان جوان‌تر باشد، بیشتر در خطر مرگ قرار دارد و کودک او نیز با مشکلات مختلفی روبه‌رو است و ممکن است دچار مرگ و میر شود.
میان کیفیت خدماتی که به مادران ارائه می‌شود و وضعیت مالی یک کشور رابطه چشمگیری وجود دارد. کشورهای آفریقای سیاه و آسیای جنوبی نمونه‌ای از کشورهایی هستند که کارکنان علوم پزشکی و خدمات سلامتی آن‌ها بسیار کم است. بسیاری از کشورها خدمات سلامت خود را از طریق درآمد مالیاتی دولت و خانواده‌های محلی تامین می‌کنند. هر چه کشور فقیرتر باشد، شهروندان بیشتری به حاشیه شهر رانده می‌شوند و خدمات مراقبتی کمتری به آن‌ها ارائه می‌شود. علاوه بر آن، اگر بودجه دولتی و مالیات کشورها نیز کم باشد، هزینه پرداختی از سوی شهروندان برای دریافت خدمات بیشتر است که این امر شامل مادران نیز می‌شود.
در حال حاضر بر مسئولیت و پاسخگو بودن به سلامت ذهنی زنان تاکید بسیاری می‌شود زیرا این امر می‌تواند وضعیت سلامت مادران را در جهان بهبود ببخشد.
روش های جلوگیری از بارداری
در کشورهای در حال توسعه، تقریباً ۲۱۴ میلیون نفر از زنان ترجیح می‌دهند که باردار نشوند اما قادر نیستند از روش‌های موثر و ایمن تنظیم خانواده استفاده کنند. قرص‌های جلوگیری از بارداری اگر به طور صحیح استفاده شوند، تا بیش از ۹۹ درصد در جلوگیری از بارداری موثر هستند. اما این قرص‌ها نمی‌توانند از انتقال بیماری‌های مقاربتی جلوگیری کنند. بعضی روش‌های جلوگیری از بارداری مانند استفاده از کاندوم هم در جلوگیری از بارداری و هم جلوگیری از انتقال بیماری‌های مقاربتی موثر می‌باشند. همچنین روش‌های طبیعی جلوگیری از بارداری نیز وجود دارد که اغلب افرادِ معتقد به دینی خاص از آن استفاده می‌کنند. یکی از راه‌های قدیمی و رایج جلوگیری از بارداری ناخواسته، نزدیکی منقطع است که هنوز هم بسیاری از افراد در کشورهای در حال توسعه از آن استفاده می‌کنند.
همان‌طور که گفته شد، یکی دیگر از راه‌های جلوگیری از بارداری استفاده از کاندوم است که در دو نوع، هم برای مردان و هم برای زنان، طراحی شده است و هر دوی آن‌ها مانع از ورود اسپرم به رحم می‌شوند. استفاده از قرص‌های جلوگیری از بارداری در کشورهای غربی رایج است. اکثر زنان از این روش استفاده می‌کنند اما بسیاری از آن‌ها بعد از مدتی استفاده، آن را قطع می‌کنند که یکی از علت‌های آن عوارض جانبی این قرص‌ها است اما بعضی از متخصصان نیز معتقدند که تاثیرات منفی این قرص‌ها چندان جدی نیست.
بیماری‌های آمیزشی
کلامیدیا، سوزاک، ویروس هپاتیت ب، ویروس هرپس سیمپلکس نوع۲، ایدز، ویروس پاپیلوم انسانی، سیفلیس و تریکومونیازیس.
بیش از ۶۰۰ میلیون نفر در جهان و بیش از ۲۰ میلیون نفر در آمریکا به بیماری‌های مقاربتی دچار می‌باشند. چنین رقم بالایی از مبتلایان به بیماری‌های مقاربتی، بار اقتصادی منطقه‌ای و جهانی سنگینی را تحمیل کرده است. مطالعه‌ای که دانشگاه آکسفورد در سال ۲۰۱۵ انجام داده است، نشان می‌دهد که با وجود آن که به بیماران شرکت کننده در این مطالعه در مراحل ابتدایی ابتلا، داروهای ضدویروسی داده شده است اما این بیماران همچنان بعد از ۲ دهه هزینه‌ای ۲۵۶ میلیارد دلاری به بار آورده‌اند.
اگر به افرادی که فعالیت جنسی خطرناک دارند در مورد انتقال بیماری‌ها آموزش داده شود، استفاده از کاندوم رواج پیدا کند و با کلاس‌ها و برنامه‌های آموزش جنسی کامل، افراد در معرض خطر به طور کامل آگاهی پیدا کنند، میزان بیماری‌های مقاربتی کاهش بسیار زیادی خواهد داشت.
کودکان و ازدواج اجباری
اجبار دختران جوان و نوجوان به ازدواج در سنین پایین که در بسیاری از نقاط جهان رواج دارد، به سلامت جنسی و باروری آن‌ها آسیب می‌رساند. طبق اعلام سازمان بهداشت جهانی:
« زمانی که یک زن در دوران کودکی ازدواج می‌کند سلامت جنسی و باروری او به خطر می‌افتد، زیرا دختران جوان در چنین ازدواج‌هایی وارد ارتباط جنسی با همسر سالخورده‌تر از خود می‌شوند که تجربه جنسی بیشتری داشته است. زن در این صورت جایگاه و دانش کافی برای مذاکره با همسر خود برای رابطه جنسی ایمن و جلوگیری از بارداری ندارد و در نتیجه در خطر ابتلا به ایدز و بیماری‌های مقاربتی دیگر قرار می‌گیرد و خطر بارداری در سن کم نیز برای او افزایش می‌یابد».
کشور نیجر بیشترین تعداد ازدواج کودکان کمتر از ۱۸ سال را در دنیا دارد؛ این در حالی است که کشور بنگلادش بیشترین میزان ازدواج دختران زیر ۱۵ سال را به خود اختصاص داده است.
اهداف توسعه پایدار
سازمان ملل در سال ۲۰۰۰ برنامه‌ای با عنوان اهداف توسعه هزاره را تعریف نمود که قرار بود تا سال ۲۰۱۵ محقق شوند. این اهداف عبارت بودند از:
هدف ۱: از بین بردن فقر شدید و گرسنگی
هدف ۲: دست یافتن به آموزش ابتدایی همگانی
هدف ۳: گسترش و ترویج برابری جنسیتی و توانمندسازی زنان
هدف ۴: کم کردن مرگ کودکان
هدف ۵: بهبود سلامت مادران
هدف ۶: مبارزه با ایدز، مالاریا،توبر کلوز و دیگر بیماری‌ها
هدف ۷: تضمین پایداری محیط زیست.
هدف ۸: گسترش مشارکت جهانی برای توسعه
سازمان ملل متحد برای بررسی روند پیشرفت اهداف سلامت باروری و جنسی، چهار شاخص را تعریف کرد:
• نرخ شیوع پیشگیری از بارداری
• نرخ فرزندآوری نوجوانان
• پوشش‌دهی مراقبت‌های قبل از بارداری
• عدم نیاز به تنظیم خانواده
روند پیشرفت این برنامه کند بود و به گفته سازمان بهداشت جهانی، ۵۵ درصد زنان در جهان به مراقبت‌های کافی قبل از زایمان و ۲۴ درصد آن‌ها به خدمات تنظیم خانواده دسترسی نداشته‌اند. برنامه اهداف توسعه هزاره در سال ۲۰۱۵ به پایان رسید و به جای آن، مجموعه‌ای از اهداف کامل‌تر و جامع‌تر ارائه شد که با ۱۷ هدف از سال ۲۰۱۶ تا ۲۰۳۰ را پوشش می‌دهد و برنامه توسعه پایدار نامیده می‌شود. تمامی ۱۷ هدف این برنامه در ماهیت خود جامع و کامل هستند اما یکی از مهم‌ترین اهداف آن هدف شماره ۳ است که در آن گفته شده ” زندگی سالم را تضمین کنیم و برای همه در همه سنین سطح سلامتی را بهبود بخشیم”. اهداف ویژه این برنامه کاهش نرخ مرگ و میر مادران به کمتر از ۷۰ زن از ۱۰۰ هزار زن در زمان زایمان، جلوگیری از مرگ و میر نوزادان و کودکان، کاهش تعداد مرگ و میر تصادفی تا ۵۰ درصد، بهبود درمان و جلوگیری از سوء مصرف مصرف مواد مخدر و الکل است.